نکوهش حیوان آزاری در فرهنگ ایرانیان

 توفیق اقتصادی:در ادبيات  ایران باستان اشاره اي بسيار به حيوانات مفيد به چشم مي خورد به ويژه به آن نوع که از اهميت و ارزش بيشتري برخوردار بوده اند از جمله گاو، اسب، سگ، شتر، خروس و پرنده ها. در ميان حيوانات گاو به عنوان حيواني مفيد در ايران باستان مورد توجه و احترام خاص بوده و بيرحمي نسبت به اين حيوان و کشتن او در آئين زرتشت موجب برانگيختن خشم حيوان و به خصوص ايزد هوم شمرده مي شده است. سگ جانور مفيد ديگري است که به خاطر ويژگي هاي خارق العاده اش در نظر ايرانيان ارزشمند بوده است.

به گزارش گروه فرهنگ و هنر پایگاه خبری توفیق اقتصادی ،بنا بر آنچه در ويديوداد آمده است سگ در برگزاري آداب و مراسم مذهبي از نظر تأثير و توانائيش با يک پيشواي ديني همطراز شمرده مي شده است. از همين رو آزار رساندن به سگ مستوجب مجازاتي سنگين بوده است. برطبق اين اعتقادات هرکس سگي را آزار دهد روانش در آخرت سخت در عذاب خواهد بود و در زندگي نيز رنجور و ناکام خواهد شد و در کارها شکست خواهد خورد. از مراسم مذهبي مهمي که در آن وجود سگ الزامي است بايد از مراسم “سگ ديد” و مراسم “برشنون” نام برد. “سگ ديد” مراسمي است که در آن جسد کسي که وفات يافته به سگ چهار چشم- سگي که دو نقطه شبيه چشم در بالاي چشم ها دارد- نشان داده مي شود. برشنون مراسم غسل مذهبي بسيار پيچيده اي براي زدودن ناپاکي از انسان است.

سگ نقش بسيار مهمي نيز در جهان مينوي دارد. وي نگهبان روان درستکاران است و آن کس که بر مبناي اَشا بيانديشد، سخن گويد و عمل کند روانش در پناه اين حيوان خواهد بود. سگ روان پيروان زرتشت را از هنگام مرگ تا پس از گزار از چينود پل همراهي مي کند. درحقيقت هرکس که سگ را از گزند برهاند و به او پناه دهد روان خويش را از گزند رهانيده است و درآخرت همان سگ روانش را در پناه خود خواهد گرفت. و آن کس نيز که در حق اين حيوان ستم روا دارد روان او پس از مرگ همدم ديوان و جانوران موذي خواهد بود. در ويديوداد آمده است که آنان که سگ را آزار دهند و آسيب رسانند روان درگذشتگان خويش را تا نهمين نسل آينده خود در سرپل چينود مي آزارند و مانع از عبور آنان از اين پل مي شوند. پناه دادن به يک ماده سگ حامله وپرورش دادن نوزادانش درآئين زرتشت همانند پرورش و تربيت فرزندان خود انسان و به همان اندازه پر ارج است. با مرده سگ نيز مانند مرده انسان رفتار مي شده و مراسم “سگ ديد” نيز براي آن برگزار مي شده است.

درآئين زرتشت، در اوستا و در متون فارسي ميانه “خرفستران”، يا حيوانات “موذي”، نظير موش، مار، کژدم، و مگس ، مخلوقات اهريمن و در نتيجه داراي طبيعتي پست اند و به دنياي ديوان تعلق دارند. از همين رو، انسان به ستيز با اين گونه جانوران تشويق شده است.

خزندگان و حشرات کريه ترين انواع خرفستر هستند زيرا مستقيماً توسط اهريمن خلق شده اند. درآئين زرتشت، اهريمن قدرت خلقت مادي ندارد، زيرا داراي موجوديت مادي نيست بلکه مينو يا روح بد است که ميتواند جهان مادي را به فساد و تباهي کشاند و تنها از راه موجودات خبيث و موذي قادر به حمله به جهان اهرمزد و مخلوقات اوست.

مهم ترين و جالب ترين ويژگي دين ايرانيان باستان طبقه بندي حيوانات به مفيد و موذي، آفريدگان اهرمزد و آفريدگان اهريمن است. برخلاف پندار بشر امروزي در باره حيوانات که بيشتر بر پايه داده هاي علمي قرار دارد، ديد زرتشتيان بر باورهاي متافيزيکي و يک نظام ارزشي استوار است. ايرانيان باستان نابود کردن حيوانات موذي را عملي ضروري براي پيروزي نهائي نيکي بر بدي مي دانستند و بسياري از تاريخ نگاران و جهانگردان نابود کردن خرفسترانرا به عنوان يکي از عناصر اصلي باورهاي ايرانيان باستان آورده اند.19 با همه اين طبقه بندي ها، واقعيت آن است که در ديد ايرانيان باستان حيوانات هرگز موجودات خنثي و بي روح شمرده نمي شدند و در زندگي انسان داراي ارزش و مقام خاص بودند. از همين رو، هر فرد زرتشتي آگاه به دستورات ديني مکلف بود که دنياي حيوانات را به خوبي بشناسد و در از بين بردن حيواناتِ مخلوق اهريمن و حمايت از حيوانات اهرمزد کمر همت بندد و بداند که وجود انسان در جهان همواره مرتبط با وجود حيوانات بوده است.

منبع: بنیاد مطالعات ایران