پیامدهای اقتصادی حذف سامانه نیما

توفیق اقتصادی:سامانه نیما که مخفف “نظام یکپارچه معاملات ارزی” است، از جمله ابزارهایی بود که بانک مرکزی ایران برای مدیریت بازار ارز و تأمین نیازهای ارزی کشور ایجاد کرد. این سامانه به‌عنوان پلی میان صادرکنندگان و واردکنندگان عمل می‌کرد تا ارز حاصل از صادرات به‌صورت کنترل‌شده به واردکنندگان تخصیص یابد. اما با اعلام تصمیم برای حذف سامانه نیما، این سؤال مطرح می‌شود که آیا این اقدام به معنای حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز است؟ برای پاسخ به این سؤال، باید پیامدها و ابعاد مختلف حذف این سامانه بررسی شود.

چرا سامانه نیما ایجاد شد؟

به گزارش پایگاه خبری توفیق اقتصادی،سامانه نیما در سال 1397 و در پاسخ به بحران ارزی آن سال‌ها راه‌اندازی شد. اهداف اصلی این سامانه عبارت بودند از:

1. مدیریت منابع ارزی کشور: نیما به دولت اجازه می‌داد تا به‌صورت متمرکز بر جریان ورود و خروج ارز نظارت داشته باشد.
2. کنترل نرخ ارز: سامانه نیما به‌عنوان ابزاری برای تعیین نرخ ارز نیمایی عمل می‌کرد که در بازه‌ای میان نرخ بازار آزاد و نرخ ارز دولتی قرار داشت.
3. تأمین نیازهای ارزی واردکنندگان: واردکنندگان کالاهای اساسی و غیراساسی می‌توانستند از طریق این سامانه ارز موردنیاز خود را تهیه کنند.
4. جلوگیری از سفته‌بازی و دلالی: تمرکز عرضه و تقاضای ارز در این سامانه به کاهش فعالیت‌های سوداگرانه کمک می‌کرد.

پیامدهای حذف سامانه نیما

حذف سامانه نیما پیامدهای متعددی در اقتصاد ایران دارد که می‌توان آن‌ها را در دو دسته مثبت و منفی طبقه‌بندی کرد:

پیامدهای مثبت

1. شفافیت بیشتر در بازار ارز: حذف نیما می‌تواند باعث شفافیت بیشتر در نرخ‌گذاری و معاملات ارز شود، زیرا نرخ‌های متعدد ارز به یک نرخ واحد نزدیک‌تر می‌شوند.
2. افزایش رقابت‌پذیری صادرکنندگان: با حذف نیما، صادرکنندگان می‌توانند ارز حاصل از صادرات را با نرخ آزاد به فروش برسانند که انگیزه آن‌ها را برای صادرات افزایش می‌دهد.
3. کاهش فساد و رانت‌خواری: وجود نرخ‌های متعدد ارز باعث ایجاد رانت و فرصت‌های فسادزا می‌شد. حذف نیما ممکن است این فضا را محدود کند.

پیامدهای منفی

1. افزایش هزینه واردات: با حذف نیما، واردکنندگان مجبور خواهند بود ارز موردنیاز خود را از بازار آزاد تهیه کنند که می‌تواند منجر به افزایش هزینه واردات و در نتیجه افزایش قیمت کالاها شود.
2. تورم بالاتر: افزایش هزینه واردات احتمالاً به افزایش تورم دامن می‌زند، زیرا بسیاری از کالاهای اساسی و غیراساسی از طریق واردات تأمین می‌شوند.
3. کاهش کنترل بانک مرکزی بر بازار ارز: نیما ابزاری برای مدیریت منابع ارزی بود و حذف آن می‌تواند کنترل بانک مرکزی بر بازار ارز را کاهش دهد.

حذف نیما و تک‌نرخی شدن ارز

یکی از استدلال‌های اصلی برای حذف نیما، حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز است. در حال حاضر، نرخ ارز در ایران چندگانه است:

• نرخ ارز دولتی (معمولاً برای کالاهای اساسی)
• نرخ نیمایی
• نرخ آزاد

حذف نیما می‌تواند به کاهش این نرخ‌ها و حرکت به سمت یک نرخ واحد کمک کند، اما چالش‌های زیر باید مدنظر قرار گیرد:

1. هماهنگی با سیاست‌های کلان اقتصادی: تک‌نرخی شدن ارز نیازمند هماهنگی کامل با سیاست‌های پولی و مالی کشور است. اگر این هماهنگی وجود نداشته باشد، تک‌نرخی شدن می‌تواند به افزایش بی‌رویه نرخ ارز منجر شود.
2. حجم منابع ارزی کشور: اگر منابع ارزی کشور محدود باشد، تک‌نرخی شدن ممکن است بازار را با شوک مواجه کند.
3. واکنش بازار آزاد: بازار آزاد ممکن است به حذف نیما واکنش نشان دهد و نرخ‌ها به‌سرعت افزایش پیدا کنند.

نتیجه‌گیری

حذف سامانه نیما به‌تنهایی نمی‌تواند به معنای تک‌نرخی شدن ارز باشد. اگرچه این اقدام ممکن است به کاهش تعداد نرخ‌های ارز کمک کند، اما تک‌نرخی شدن واقعی مستلزم مدیریت دقیق بازار ارز، تقویت منابع ارزی کشور و هماهنگی با سیاست‌های کلان اقتصادی است. از سوی دیگر، پیامدهای مثبت و منفی این اقدام باید به دقت ارزیابی شوند تا تأثیرات آن بر اقتصاد کلان کشور به حداقل برسد.