ایستادگی بوشهر و جدایی هرات از ایران
توفیق اقتصادی:در نوامبر سال 1856 میلادی ، دولت لندن به دلیل بی‌اعتنایی دولت ایران به اخطارهای دیپلماتیک مبنی بر تسلیم شهر هرات و غرب افغانستان، به ایران اعلان جنگ داد. این رویداد به یکی از نقاط تحول بزرگ در تاریخ روابط بین ایران و انگلستان تبدیل شد.
به گزارش گروه فرهنگ و هنر پایگاه خبری توفیق اقتصادی،نیروهای نظامی انگلستان که از هند اعزام شده بودند، در دو گروه به بوشهر، خارک و خرمشهر رسیدند. ناوهای انگلستان پس از رسیدن به آب‌های بوشهر، در نهم دسامبر 1856 پس از یک گلوله‌باران شدید، گام بر خاک ایران در ساحل بوشهر گذاشتند و نبرد خیابانی آغاز شد. در این نبرد که 45 روز به درازا انجامید، بیشتر مردم معمولی از شهر و حومه بوشهر دفاع می‌کردند. سرانجام، در 23 ژانویه سال 1857 نیروهای انگلستان به رهبری جیمز آوت رام، بندر بوشهر و حومه آن را تصرف کردند.
این جنگ به دلیل تحرکات دوست محمدخان حاکم کابل که به تحریک انگلستان حاکم هرات را به سرپیچی از دولت ایران تشویق کرده بود، آغاز شد. ناصرالدین شاه که به گردنکشی خان خوارزم پایان داده بود، حسام‌السلطنه را با لشکر خراسان و چند یگان نظامی از تهران، گرگان و کرمان مامور گوشمالی حاکم هرات کرد که با اعتراض شدید لندن رو‌به‌رو شد. با بی‌اعتنایی دولت ایران به این اعتراضات، انگلستان روابطش را با تهران قطع و در یکم نوامبر 1856 به ایران اعلان جنگ داد.
ایران که به دلیل مداخلات قدرت‌های اروپایی امکان و اجازه نیافته بود نیروی دریایی موثر و توپخانه ساحلی داشته باشد، نتوانست ناوگان انگلستان را متوقف کند و سرانجام در هر دو جبهه بوشهر و خوزستان شکست خورد. این شکست منجر به توافق در پاریس شد که ایران از بخشی از کشور چشم‌پوشی کرد. انگلیس با تصرف بخش‌هایی از جنوب ایران (بنادر خرمشهر و بوشهر و جزایر جنوب در خلیج فارس) ناصرالدین شاه قاجار را مجبور به پذیرش پیمان‌نامه پاریس (۱۸۵۶) کرد. بر طبق این پیمان، ایران از ادعای خود بر هرات چشم‌پوشی کرد و هرات در سیزدهم آبان ماه ۱۸۶۳ به افغانستان پیوست و ایران موجودیت کشوری به نام افغانستان را به رسمیت شناخت. همچنین ایران پذیرفت که در صورت هرگونه مناقشه با افغانستان فقط انگلستان را به عنوان میانجی‌گر بپذیرد. بریتانیا می‌خواست که افغانستان مستقل شود تا در دسترس روس‌ها و ایرانی‌ها خارج شود. در این دوره روابط ایران و روسیه به صورت اتحاد بود؛ و این امر نگرانی بریتانیا را برانگیخته بود.
افزایش توجه روسیه به ایران و افغانستان بیش از پیش انگلیس را نگران کرد؛ زیرا افغانستان پل ارتباطی به سوی مستعمرات این کشور یعنی هندوستان بود. از این رو حفظ هرات و نفوذ سیاسی و اقتصادی بر آن، به یکی از موضوعات محوری در سیاست انگلیس تبدیل شد که ریشه‌های آن در دوره ناصرالدین شاه کاشته شد.
عباس میرزا ولیعهد فتحعلی‌شاه با مشاهده دسیسه انگلستان در تنظیم قرارداد ترکمن‌چای و از دست رفتن قفقاز ایران، برای حفظ بقیه خاک وطن، دولت عثمانی را با جنگ و زور وادار به امضای معاهده تعیین مرز مشترک کرد. وی برای خنثی کردن فعالیت‌های انگلستان در ایران خاوری وارد عمل شد و انگلستان نیز به دنبال تعیین خطوط مرزی دلخواه خود برای تحکیم نفوذش در منطقه برآمد.
درپی شکست نظامی ایران از انگلستان، تلاش برای سازش در پاریس آغاز شد و قراردادی میان دو دولت به امضا رسید که رییس جمهوری وقت فرانسه به عنوان شاهد زیر آن را امضا کرد. این عقب‌نشینی، فشار و مداخلات انگلستان را چند برابر کرد و منجر به امتیازات متعدد از بانکداری و چاپ اسکناس تا نفت شد.
اعلان جنگ انگلستان به ایران در نوامبر 1856 و شکست ایران در این جنگ، تاثیرات بزرگی بر روابط بین دو کشور و تاریخ ایران داشت. این رویداد نشان‌دهنده نقش مهم قدرت‌های خارجی در تحولات داخلی ایران و تلاش‌های مداوم برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور بود.
