دوشیزگان ;اولین مدرسه دختران در ایران
توفیق اقتصادی :راهاندازی اولین مدرسه دختران در ایران ، افتخار زنی بود که همه او را به نام بیبی میشناختند و نام کاملش، بیبی خانم استرآبادی بود. بیبی خانم از نویسندگان روشنفکر، طنزنویس و مدافعی برای حقوق زنان در دورانی است که هر چه در کتاب روشنفکران مشروطه دنبال نام زنی میگردیم، کمتر نامی را پیدا میکنیم.
به گزارش گروه فرهنگ و هنر پایگاه خبری توفیق اقتصادی،بی بی خانم استرآبادی دختر “محمد باقر خان استرآبادی” از بزرگان گرگان و سرکرده سواره استرآباد که مادر او نیز “ملاباجی” یا “معلم مکتبخانه” دخترانه دربار قاجار بود، “خدیجه خانم” معروف به ملاباجی از معدود زنان باسواد آن دوره بود که در واقع یکی از ندیمههای (شکوه السلطنه) از زنان ناصرالدین شاه به حساب میآمد که کار تدریس کودکان دربار ناصری را نیز به عهده داشت.
او در دوران نوجوانی و جوانی در کنار بهره مند شدن از درس های مادر، در مقایسه با دیگر زنان در بند حرم شاهی، از یک امتیاز بزرگ برخوردار بود؛ اینکه توانست هم دنیای زنان داخل حرم را تجربه کند و هم دنیای بیرون زنان را و توانست با دیدن آن دو گروه، شاهد ظلم و ستمی باشد که از هر نظر به زنان در آن دوره میشده است.
بر اساس منابع تاریخی، زنان در آن دوره از هیچ گونه حقوقی برخوردار نبودند، تا جایی که حتی دختران خانوادههای فقیر خرید و فروش میشدند، نگاه به زن مانند موجودی نادان، ضعیف و خطاکار بود و در این فضا بود که بیبی خانم استرآبادی با شهامتی بینظیر به تنهایی پا به میدان نبرد علیه تبعیض زنان گذاشت و توانست با سختی و استواری در برابر مشکلات سد راهش، راهی را جهت آزادی زنان در تاریخ ایران باز کند.
بی بی خانم استرآبادی اولین مدرسه دختران در ایران را به نام «دوشیزگان» در سال 1324 هجری قمری تاسیس کرد و این در حالی بود که اقدام جسورانهاش با مخالفت بسیاری روبهرو شد. آنقدر که تعدادی از مخالفان تصمیم به ویرانکردن مدرسه گرفتند.
با تمام این مشکلات اولین مدرسه دخترانه ایران کار خود را با این اعلان در روزنامه ها آغاز کرد: «مدرسه جدید موسوم به دبستان دوشیزگان نزدیک دروازه قدیم محمدیه بازارچه حاجی محمد محسن افتتاح شده است.
این مدرسه دارای حیاطی است بزرگ و اتاقهای متعدد با تمام لوازمات مدرسهای. از برای افتتاح این مدرسه پنج معلمه تعیین شده است که هر کدام یک درس میدهند از قبیل نخست نامه، مشق قلم، تاریخ ایران، قرائت، کتاب طباخی، قانون، مذهب، جغرافیا، علم حساب. بر حسب قوه هر دختر و خانمی این علوم تدریس میشود.
به علاوه اتاقی هم معین شده است که در آنجا هنرهای دستی، از قبیل کاموادوزی، زردوزی، خامه دوزی، خیاطی و غیره تعلیم میشود. تمام معلمان از طایفه اناثیه هستند و به غیر از یک پیرمرد قاپوچی مردی در این مدرسه نخواهد بود. شاگرد از هفت الی دوازده سال قبول میشود.
اتاق ابتدایی ماهی پانزده قران، اتاق علمی ماهی 25 قران. به فقرا تخفیف داده میشود. هردو نفر شاگرد یک نفر مجاناً قبول میشود. امید است که در وطن عزیز ما هزاران از این مدارس افتتاح شود.
بعد از مدتی بیبی خانم در اثر فشار مخالفان به وزارت معارف شکایت برد، اما در جواب وی گفتند که صلاح بر این است که مدرسه تعطیل شود. ایستادگی و مقاومت سودی نداشت و بالاخره مدرسه تعطیل گردید.
در پی این مخالفتها، دبستان دوشیزگان پس از یک ماه فعالیت در اواسط ربیع الاول 1325 ق. به اجبار تعطیل شد، اما این تعطیلی چندان طولانی نبود و زنان حامی سوادآموزی دختران و به خصوص بیبی خانم با انتشار مقاله در روزنامهها، مشروطهخواهان را وادار به حمایت از بازگشایی مدرسه کردند.
به طوری که وی پس از به توپبستن مجلس شورای ملی، پیش”صنیعالدوله” وزیر معارف رفت. اینبار تقاضای وی پذیرفته شد مشروط بر این که مدرسه فقط به دختران 4 تا 6 سال اختصاص داشته باشد و کلمهی «دوشیزه» نیز از تابلوی مدرسه حذف گردد.
آموزشهای آکادمیک برای زنان، در ابتدا فقط در اختیار خانوادههای مرفه بود اما از زمانی که بیبی خانم شروع به فعالیتهای ضد تبعیضیاش کرد، کمکم فرصت برای تحصیل دیگر دختران هم فراهم شد. در واقع راهاندازی دبستان دوشیزگان سد موجود در برابر تاسیس مدارس دخترانه را شکست و راه را برای گسترش سوادآموزی دختران باز کرد.
طوری که بعدها روزنامه شکوفه نوشت که شش سال پس از راه اندازی دبستان دوشیزگان شصت و سه مدرسه دخترانه با 2500 دانش آموز در تهران مشغول به کار کرده و از هر هفت محصل تهرانی یک نفر دختر بوده است.
